Dieren in de winter

Hoe leven dieren in de winter?

Hoe overleven dieren in de winter? Gaan ze naar de zon of blijven ze in Nederland? Houden ze dan een winterslaap? En waar zijn alle insecten in de winter? Kom er achter in dit dossier!

Vetlaagje

Weer andere dieren beschermen hun lichaam tegen de kou met een vetlaag. Dit zijn meestal dieren die in koud water leven. Een zeehond heeft bijvoorbeeld wel een vetlaag van ongeveer 5 centimeter! Die vetlaag houdt de kou van het water tegen en zorgt dat de lichaamswarmte van het dier lekker binnen blijft. Super handig dus zo’n vetlaag!

Wintervacht

Mensen trekken in de winter gewoon een jas aan, maar hoe doen dieren dat? Sommige dieren trekken als het koud wordt ook een soort jas aan. Zij krijgen namelijk vóór de winter begint, meestal in de herfst, een wintervacht. Welke dieren krijgen zo’n vacht? Dieren als koeien, paarden, schapen, vogels, katten en konijnen! 

Hoe is de vacht opgebouwd?
Een wintervacht bestaat uit stevige lange haren en dikke wollige haren. Tussen deze wollige haren zit veel lucht. Deze lucht houdt de warmte vast waardoor de dieren het lekker warm houden in de winter. Ook vogels hebben een soort wintervacht.  Als het kouder wordt krijgen ze meer donsveertjes, waartussen ook veel lucht zit. Niet alle vogels krijgen meer donsveertjes. Sommige vogels vliegen lekker naar de zon!

Hoe werkt zo’n wintervacht? Test het zelf!

Wat heb je nodig?

• Een potje vaseline
• Een stukje stof
• Een bakje met koud water
• Een doekje

Wat moet je doen?

Smeer één vinger in met vaseline (voorbeeld vetlaag), wikkel één vinger in stof (voorbeeld vacht) en houdt een blote vinger over. Stop vervolgens al deze drie vingers tegelijkertijd in het bakje water. Welke vinger voelt het koudst?

Insecten in de winter

Er zijn natuurlijk heel veel verschillende insecten en ze hebben allemaal hun eigen manier om de winter door te komen. Of niet, want sommige insecten kunnen de winter niet overleven; daarom laten ze eitjes achter die dat wel kunnen. Andere insecten schuilen onder de grond, in boomschors of andere warme plekjes. Er zijn zelfs insecten die naar een warm land vliegen. 

Trekvlinders

Voor sommige vlinders is een Nederlandse winter veel te koud, daarom vliegen ze naar het zuiden. Deze vlinders worden ook wel trekvlinders genoemd. Voorbeelden van zulke trekvlinders zijn de Atalanta en de Distelvlinder.

Lieveheersbeestjes in de winter?

Lieveheersbeestjes overwinteren door dicht tegen elkaar aan te kruipen. Dat doen ze in een holte van een boom of tussen stenen, maar het kan ook dat je ze tegenkomt in de schuur of kelder. Vooral jonge lieveheersbeestjes overleven de winter. Ze kunnen ongeveer 1 jaar tot 1,5 jaar worden.

Vlinders die hier blijven

Er zijn ook vlinders die wel in Nederland kunnen overleven. Deze vlinders houden een soort winterslaap; ze kruipen weg in een beschut hoekje in een schuur of in een holle boom. Vlinders die in Nederland overwinteren zijn: de Citroenvlinder, de Dagpauwoog, de Gehakkelde Aurelia en de Kleine Vos. De Citroenvlinder kan zelfs overleven als het vriest. Dat komt omdat in hun bloed veel (geconcentreerde) zouten zitten. Deze zouten zorgen ervoor dat ze niet zo snel bevriezen.

Er zijn ook vlinders die als rups of pop overwinteren. Rupsen verstoppen zich ergens in het gras of onder een stapel bladeren en wachten daar tot het weer voorjaar wordt. 

Zomergasten

Vogels die in de winter van Nederland naar een ander, warmer land trekken, worden zomergasten genoemd. Dat is bijvoorbeeld de zwaluw, die verhuist helemaal naar Afrika. Andere vogels die naar de zon vliegen zijn bijvoorbeeld de Nachtegaal, Tjiftjaf en de Fitis.

Er zijn vogels die tijdens hun trektocht vooral overdag vliegen, andere vogels vliegen weer vooral ’s nachts. De Boerenzwaluw vliegt bijvoorbeeld alleen overdag. Dat doet hij, omdat hij dan beter de weg kan vinden. De zwaluw kan zijn richting bepalen met behulp van de stand van de zon. De Nachtegaal, Tjiftjaf en de Fitis vliegen juist vooral ’s nachts. Uit onderzoek blijkt dat deze vogels ’s nachts vliegen, omdat zij juist aan de sterren kunnen zien hoe ze moeten vliegen. De Nachtegaal vliegt ongeveer 5 uur per nacht. De Tjiftjaf en de Fitis vliegen wel tien uur per nacht!

En wist je dat er zelfs vogels zijn die in één keer vliegen, zonder te stoppen!? Deze vogels eten voordat ze gaan vliegen eerst heel veel voedsel, zodat ze een goede voorraad hebben opgebouwd voor tijdens hun vlucht!

Wintergasten

Wintergasten komen vanuit andere landen (uit het noorden) in Nederland overwinteren. Dat zijn bijvoorbeeld ganzen (Taigatietgans, Rotgans, Toendrarietgans, Kleine Rietgans). Andere vogels zijn de kleine en de wilde zwaan, de Ruigpootbuizerd en de Koperwiek.

Standvogels

Maar er zijn ook vogels die gewoon het hele jaar in Nederland blijven, dat noemen ze standvogels. Vogels die bij deze groep horen, zijn de Huismus, de Koolmees, de Ekster en de Winterkoning.

Maar let op! Vogels die je het hele jaar in Nederland tegenkomt, hoeven niet per se standvogels te zijn. De merel zie je bijvoorbeeld het hele jaar in Nederland, maar dat zijn niet dezelfde vogels. De merels die in de zomer in Nederland zijn, vertrekken in de herfst naar het zuiden (bijvoorbeeld Spanje). Merels die in de zomer in het (koude) noorden wonen, komen in de winter naar Nederland om te overwinteren. De merel als soort komt dus wel het hele jaar voor, maar het zijn niet dezelfde vogels.

Hoe doe je dat?

Vogels in Nederland leven in de winter van hun extra vetlaagje die zij hebben opgebouwd in de herfst. Maar daar kunnen ze niet de hele winter van leven. Ze zoeken ook in de winter naar voedsel. Soms is dat best moeilijk, bijvoorbeeld als er overal sneeuw ligt en alles is bevroren. Jij kunt de vogels dan een handje helpen. Weet je hoe je dat doet? Maak bijvoorbeeld een leuk voederhuisje waar ze kunnen eten. Of maak een  mooie ketting van doppinda’s. En weet je wat vogels ook lekker vinden? Vetbollen! Hieronder leggen we je uit hoe je die kunt maken.

Benodigdheden

Dit heb je nodig:

• Ongezouten frituurvet (geen vloeibaar frituurvet, maar degene die weer vast wordt)
• Een pan
• Zaadjes of vogelvoer
• Een paar plastic bekertjes en/of een fruitnetje
• Touw

Stap 1

Nu kun je beginnen. Vraag aan je vader of moeder of hij/zij je wil helpen in de keuken. Pak een pan, doe het blok frituurvet in de pan en zet de pan op het fornuis totdat het frituurvet is gesmolten.

Stap 2

Als alles gesmolten is, kan de pan van het vuur. Nu kun je de vogelzaadjes erbij doen. Hoe meer zaadjes, hoe beter. Laat nu eerst het mengsel wat afkoelen.

Stap 3

Ondertussen kun je wat touwtjes maken met onderin een grote knoop. Als het mengsel niet heel warm meer is, kun je het mengsel verdelen over de plastic bekertjes. Stop de touwtjes nu in de gevulde bekertjes met de knoop op de bodem van het bekertje.

Stap 4

Je bent nu bijna klaar! Laat de bekertjes afkoelen totdat het mengsel hard is geworden. Nu kun je het bekertje kapot knippen.

Tip

Wil je een echte bol maken? Laat het mengsel dan afkoelen in de pan totdat het mengsel van zaden en frituurvet koud en wat harder is geworden. Nu kun je het mengsel kneden tot een bol. Let er wel goed op dat het vet koud is! Doe er een netje, van bijvoorbeeld de mandarijnen, omheen. Maak een touwtje aan het netje en je bent klaar!