Het Klokhuis over AI

Wat doet Het Klokhuis met AI?

Sinds de komst van kunstmatige intelligentie (AI) zijn er heel veel nieuwe mogelijkheden. AI zat eerst vooral in slimme apps zoals Siri en Google Assistant, maar is tegenwoordig bijna overal in te vinden; in onze telefoons, in camera’s en allerlei computerprogramma’s die we dagelijks gebruiken.

Bij Het Klokhuis praten we daarom regelmatig over AI: waar willen we het wél gebruiken, en waar juist niet? Dat doen we in teamvergaderingen waarin we samen afwegen wat past bij ons programma en onze manier van werken. 

In de maatschappij gaat het gesprek over AI vaak over de techniek, de snelheid van de ontwikkelingen en de angst dat we er niet goed mee om kunnen gaan. Maar als kinderprogramma willen we ook goed nadenken over de ethische kant van het gebruik van AI. Voor Het Klokhuis is het belangrijk dat wat we laten zien betrouwbaar is, dat daar geen onduidelijkheid over is.

Op deze pagina vertellen we waar we nu staan met AI bij Het Klokhuis. Onze keuzes en ideeën staan niet vast. De algemene voorwaarden van platforms en software veranderen snel en ook wat we als samenleving normaal of acceptabel vinden verschuift in de tijd.

Het Klokhuis: reportages en sketches
Elke aflevering van Het Klokhuis bestaat al van oudsher uit twee onderdelen: reportages en sketches. In de reportages legt de presentator iets uit over de echte wereld. We leggen uit hoe dingen werken, praten met deskundigen en vertellen feiten. In de sketches gaat het juist over gevoelens en morele dilemma’s. Ze laten ons lachen en geven een tegenkleur. Deze toneelstukjes zijn fictie, verzonnen, net zoals sprookjes en sommige verhalen dat ook zijn.

Voor de reportages hebben we besloten geen beelden met AI te maken, behalve als dat in de aflevering zelf wordt uitgelegd of benoemd. Als je een bos ziet, is het een echt bos dat door iemand is gefilmd. We vinden het belangrijk dat kinderen de echte wereld leren kennen. Bij Het Klokhuis moet je je niet hoeven afvragen of iets echt is. 

Soms gebruiken we wel AI bij het maken van een special effect dat met het onderwerp te maken heeft. Het moet in dat geval voor de kijker duidelijk zijn dat het een effect is. Als we denken dat er onduidelijkheid over kan bestaan, dan vermelden we het in beeld.

In sketches is dat anders. Het cowboydorp in de sketches bestaat echt als decor, maar het is natuurlijk geen dorp waar cowboys wonen. Het is toneel, met acteurs in kostuums die een verhaal spelen. Voor zulke sketches maken we soms posters of affiches als onderdeel van het decor, waarvoor AI gebruikt wordt voor het ontwerp. 
Daarnaast worden in de montage special effects gebruikt, bijvoorbeeld om een hologram in een ruimteschip te plaatsen. In zulke gevallen is het voor de kijker duidelijk dat het om een effect gaat.

Research
Voor het maken van onze afleveringen doen we altijd veel onderzoek naar het onderwerp. We bellen en spreken met deskundigen, wetenschappers, kunstenaars, specialisten en andere mensen die veel verstand hebben van een onderwerp en weten wat er in Nederland speelt.

Mensen in beeld
Waar we mensen in beeld brengen, zijn dat echte mensen. Onze presentatoren, de deskundigen en de hoofdpersonen die we in onze reportages opzoeken, bestaan echt. Ook de acteurs die je in sketches ziet, zijn echte mensen en dus geen digitale en met AI gemaakte personen.

Stemmen
Het is voor de audio-nabewerkers, die zorgen dat het geluid van al onze video’s goed is, heel makkelijk om de stemmen van onze presentatoren na te maken. Die klinken dan levensecht! Soms hebben we voor een aflevering een extra zin nodig. We hebben besloten dat we geen nieuwe zinnen maken met AI. Als er een nieuwe zin nodig is, nemen we die gewoon opnieuw op met de presentator.

Onze presentatoren en acteurs hebben ook aangegeven dat ze het niet goed vinden als iemand zomaar nieuwe zinnen met hun stem maakt. Dat doen we dus niet. Zo zorgen we ervoor dat er nooit iets wordt gemaakt dat ze zelf niet hebben gezegd.

We gebruiken AI wel om een woord opnieuw te genereren, bijvoorbeeld als de presentator iets heeft ingesproken dat je niet goed kunt verstaan door een achtergrondgeluid, zoals een vliegtuig. Dan maak je het woord ‘schoon’. 

Voor audiodescriptie (het voorlezen van teksten voor blinden en slechtzienden) zou een AI-stem in de toekomst misschien handig kunnen zijn. Het aanbieden van audiodescriptie kan nu nog niet in de player van de NPO, maar we volgen de ontwikkelingen en bekijken later hoe we dat op een goede manier kunnen vormgeven.

Thumbnails en posters
Onze video’s, podcasts en games zijn op verschillende plekken te vinden. Daar horen ook plaatjes bij waar je op kunt klikken. Dat noemen we 'thumbs'. Voor het maken van zulke plaatjes gebruiken we fotobewerkingsprogramma’s, zoals Photoshop, waar ook AI in zit. Het gebruik van deze software door onze redacteuren, die de thumbs maken, vinden we geen probleem, omdat het om bewerkte afbeeldingen gaat waarbij het voor iedereen duidelijk is dat ze geknipt en geplakt zijn. Dat geldt ook voor posters en andere reclame-uitingen die we maken. De creatieve keuzes erachter worden wel door mensen gemaakt.

Software
In steeds meer programma’s die we dagelijks gebruiken, om te schrijven, te monteren of bestanden te delen, zit tegenwoordig AI ingebouwd. Soms helpt dat om het werk sneller of makkelijker te maken. Zo kunnen we video’s automatisch laten ondertitelen. Die techniek zetten we in, en dat scheelt veel tijd. We gebruiken deze ondertiteling alleen als basis, en lopen die altijd zorgvuldig na met het script ernaast.

AI en de toekomst
Ons beleid over AI is natuurlijk geen sluitend verhaal. We willen de echte wereld laten zien, maar bij het monteren maken we ook keuzes over hoe we die werkelijkheid in beeld brengen.

Toch vinden we het belangrijk om goed na te denken over het verschil tussen aanvaardbare, duidelijke aanpassingen -zoals knippen, inkorten of ondertitelen- en bewerkingen die ervoor kunnen zorgen dat je als kijker een onrealistisch beeld van de wereld krijgt. 

Binnen de NPO is er een werkgroep die breder kijkt naar de inzet van AI in het maken van media. Ook softwarepakketten die daarbij gebruikt worden, worden daarbij onder de loep genomen. Steeds meer bedrijven, zoals onlangs WeTransfer, willen namelijk de content die makers creëren zelf gaan gebruiken om hun AI-systemen te trainen. Het is de vraag of dat wenselijk is met publieke content. Het antwoord daarop, en op de vele andere vragen, zullen de komende maanden en jaren duidelijk worden.