Klokhuis Wetenschapsprijs

De winnaar!

 Foto: Jimmy Israël.

Jullie hebben gekozen.

Nadat we meer dan 3000 stemmen hebben geteld, hebben we de winnaar bekend gemaakt van de tweede Klokhuis Wetenschapsprijs. Het onderzoek "Met een 3D camera kijken waarom kinderen kanker krijgen" is de winnaar! Het winnende project is van onderzoeker Drs. Floor Postema (Academisch Medisch Centrum). Op woensdag 8 november maakte Pascal de winnaar bekend tijdens de junioropening van wetenschapsfilmfestival InScience. 

Over dit onderwerp is bij Het Klokhuis nu een speciale aflevering gemaakt. Hoe vet is dat? Kijk hier de aflevering.

Slimme fietsen

Fietsen doen we in Nederland allemaal, zelfs onze prinses Amalia gaat op de fiets naar school. Terwijl alles om ons heen veranderd is, is de fiets van nu vrijwel hetzelfde als rond 1900. Door de smartphone, GPS en bluetooth komen er nu wel veel innovaties. Zo kunnen we bijvoorbeeld de fiets laten praten met verkeerslichten (en voorrang geven), je route naar school veiliger maken en fietsen met elkaar delen. Maar wat levert dat ons eigenlijk allemaal op? En blijft fietsen nog wel zo gewoon en leuk voor iedereen als we de fiets ‘slim’ maken?”

UVA – Onderzoekers: Marco te Brömmelstroet, Associate Professor (Fietsprofessor), Urban Planning

Hoe gevaarlijk is de grijze zeehond?

De laatste jaren spoelen er steeds vaker bruinvissen aan op de Nederlandse stranden. Maar waar zijn deze dieren aan doodgegaan? Onderzoeker Lonneke IJsseldijk heeft zich vastgebeten in de mysterieuze verwondingen van deze schattige zeezoogdieren. Zij ontleedt de zoogdieren om de doodsoorzaak te achterhalen. Om nog meer te weten te komen legt Lonneke ze soms zelfs in de CT-scanner. En wat blijkt? De bruinvissen sterven niet alleen aan infectieziekten en voedseltekort maar ook door aanvallen van een ander schattig zeezoogdier uit onze eigen Noordzee: de grijze zeehond.

UU – Onderzoekers: Lonneke IJsseldijk (Pathologie op faculteit Diergeneeskunde)

Met een 3D camera kijken waarom kinderen kanker krijgen

Het is heel raar en ongewoon dat kinderen kanker krijgen. Sommige kinderen krijgen kanker omdat ze er aanleg voor hebben. Eigenlijk moeten ze naar een speciale dokter, de erfelijkheidsarts, om dat te onderzoeken. Dat kan alleen niet altijd. Daarom heeft het AMC iets bedacht. Het kind vult samen met de ouders een formulier met vragen in en het ziekenhuis maakt gewone foto’s en een 3D foto van het gezicht. De erfelijkheidsarts bestudeert de vragenlijst en de foto’s en kan zo met deze nieuwe techniek zien of het kind misschien een aanleg voor kanker heeft.

AMC – Onderzoeker: Drs. Floor Postema, arts-onderzoeker kinderoncologie, PhD student, studie coördinator 

Hoe maak je het milieu cool?

Wat goede keuzes zijn voor het milieu weten we meestal wel. Vegetarisch eten is beter dan een maaltijd met vlees,  naar school fietsen of lopen is beter dan autorijden. Maar waarom is niet iedereen vegetariër en zitten we in  vervuilende auto’s? Psycholoog Jan Willem Bolderdijk onderzoekt hoe mensen milieukeuzes maken. Mensen zijn echte groepsdieren: ze doen het liefste wat de rest doet. Het voelt niet fijn als jij als enige heel milieubewust bent. Anderen zien je misschien zelfs als betweter. We moeten dus zorgen dat iedereen milieubewuste keuzes normaal vindt. Maar hoe doe je dat? Hoe maak je groen cool?

RUG – Onderzoeker:
Dr. Jan Willem Bolderdijk (universitair docent Marketing, faculteit Economie en Bedrijfskunde)

Jas aan, anders krijg je griep!

We krijgen vaker de griep in de winter, maar komt dat door de kou of is er iets anders aan de hand? Het is al bekend dat ons afweersysteem in de winter minder goed tegen het griepvirus kan strijden, maar waar komt dat door? Om te onderzoeken hoe groot de rol van kou is, lieten Rob en zijn collega’s op Lowlands bezoekers ‘chillen’ in een koud bad, waarna ze het bloed van de proefpersonen blootstelden aan delen van het griepvirus. Waarom werden sommige mensen wel ziek worden en anderen niet?

Radboudumc – Onderzoekers: Rob ter Horst (PhD student en bioinformaticus bij de afdeling Interne Geneeskunde van het Radboudumc)

Leugen of waarheid?

Ilja van Beest van de Tilburg University onderzoekt hoe je kan zien of iemand liegt. Hij vroeg proefpersonen of mensen in een filmpje de waarheid spraken of niet. Het blijkt dat als iemand zijn verhaal niet goed heeft geoefend je snel ziet of er gelogen wordt of niet. Mensen die hun verhaal juist heel goed geoefend hebben worden minder vaak geloofd. Een goed voorbereide waarheid gaat dus lijken op een leugen. Je kan je verhaal dus beter niet van te voren uit je hoofd leren, ook al is het de waarheid!

Tilburg University – Onderzoekers:
Dr. Ilja van Beest (hoogleraar sociale psychologie, Tilburg University)
Dr. Marielle Stel (universitair hoofddocent Psychologie van Conflict, Risico en Veiligheid, Universiteit Twente)
Dr. Anna van ’t Veer (postdoc neuro/morele/sociale psychologie, Universiteit Leiden voorheen Tilburg University)

De Taalverzamelaar

In Nederland worden heel veel talen en dialecten gesproken. De officiële talen Nederlands en Frysk natuurlijk, maar ook dialecten als het Twents. Bijzondere talen die steeds minder mensen spreken. Taalwetenschapster Nanna Hilton verzamelt daarom gesproken taal via de app ‘Stimmen’. Het is onderzoek waar iedereen aan kan meedoen: je krijgt een plaatje te zien, en je spreekt het woord uit zoals jij dat normaal zegt. Taalonderzoekers zien zo welke talen waar in Nederland gesproken worden. Ook kan het onderzoek gebruikt worden om bijvoorbeeld spraakbesturing voor robots of auto’s te maken in het Fries of Twents.

RUG – Onderzoeker: Dr. Nanna Haug Hilton (onderzoeker Taal & Talenwetenschap)

Kunnen computers creatief zijn?

Wat zou het leuk zijn als een computer schilderijen kon maken en piano kon spelen. Bij de Universiteit Maastricht werken wetenschappers en kunstenaars samen om een computer te leren kunst te maken. Dan moet de computer wel eerst kunnen bepalen of iets mooi is. Daarom is het spel ‘The Infinity Games’ gemaakt. In het spel mag iedereen een digitaal schilderij maken. Hoe komt jouw schilderij eruit te zien en welke muziek past erbij? De computer berekent op basis van alle schilderijen wat mensen fijn vinden om naar te kijken. Wat vind jij mooi? En wat vinden anderen mooi? Zo leert de computer stapje voor stapje om zelf kunst te maken.

Maastricht University – Onderzoeker: Marie van Vollenhoven (kunst & artificiële intelligentie)

De zoektocht naar neutronensterren

Neutronensterren zijn ontzettend fascinerende sterren. Ze zijn zo zwaar als de zon, maar zo klein als een stad! Hun zwaartekracht is honderd miljard keer zo sterk als die van de aarde, en  hun atomen zijn zo dicht bij elkaar gedrukt dat ze gekke soorten materie kunnen creëren. Maar hoe vind je nou zo’n piepkleine neutronenster?  De UvA wil ze opsporen door straling te meten. Sommige neutronensterren hebben namelijk oceanen die door de zwaartekracht een paar keer per dag ontploffen! Die uitbarstingen zijn met ruimtetelescopen te zien. Van de straling, de golven en orkanen die we zien kunnen we van alles leren over neutronensterren en hun extreme gedrag.

UVA – Onderzoeker: Dr. Anna Watts (Universitair hoofddocent Astrofysica)

Hoe maak je een schilderij het beste schoon?

De verf van oude schilderijen van Rembrandt of Van Gogh lijkt misschien opgedroogd en hard, maar er gebeurt nog van alles in. Het is net een ‘chemische fabriek’. De restaurator van nu wil het schilderij schoonmaken zonder die fabriek te ontregelen. Vroeger zijn de schilderijen ook al eens gerestaureerd, dat gebeurde soms met zuurkool of zelfs met urine. Onderzoek naar oude restauratierecepten vertelt ons wat schilderijen hebben meegemaakt en chemische analyse bepaalt hoe ‘gezond’ de verf nu is. In laboratoriumexperimenten bekijkt de UvA hoe schoonmaken in de toekomst veiliger kan.

UVA – Onderzoekers: Dr. Katrien Keune (Rijksmuseum/UVA) & Maartje Stols-Witlox (UvA)